Ἀποσπάσματα
Σελ 14
Τουλάχιστον δύο παράγοντες ἐνεργοῦσαν τὴν διαίρεση Βυζαντίου καὶ Δύσης, ἡ ἀντιεκκλησιαστικὴ φύση καὶ πράξη τοῦ παπισμοῦ, καὶ (φαινομενικὰ παραδόξως) τὸ ἴδιο τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ Βυζαντινοὶ ἔβλεπαν πάντα στὴν Δύση ἕνα τμῆμα τῆς Αὐτοκρατορίας. Δὲν ἀρκοῦσε νὰ μαθαίνουν λατινικὰ γιὰ νὰ συμβεῖ ἐπαφὴ μὲ τὸν παπισμό, ὅπως δὲν ἀρκοῦσε, οὔτε σήμερα, ἡ γνώση τῆς τουρκικῆς γιὰ νὰ συμβεῖ ἐπαφὴ μὲ τοὺς Τούρκους. Γι’ αὐτὸ ἄλλωστε ἀποκόπηκαν ἀπὸ τὸν παπισμὸ τὰ ἴδια τὰ δυτικὰ ἔθνη, καὶ γι’ αὐτὸ στὴν Δύση βασιλεύει σήμερα ἡ ἀθεΐα, μολονότι ὅλες οἱ γλῶσσες διδάσκονται καὶ εἶναι γνωστές. Δὲν ὑπῆρξε ἀδιαφορία τῶν Βυζαντινῶν γιὰ ἐπαφὴ μὲ ἕναν (ἔστω προβληματικὸ) ἐπίσκοπο. Ὅμως δὲν μποροῦσαν νὰ συζητήσουν μὲ ἐπίσκοπο ὁ ὁποῖος ἦταν ἀλάθητος. Τὸ μόνο ποὺ ἐπιτρέπει ὁ ἀλάθητος εἶναι ὑποταγή. Δὲν ἐπιτρέπει συνομιλία, ἔχει ἀπαγορεύσει γιὰ τὸν ἑαυτό του τὸ ἐνδεχόμενο νὰ διδάσκεται, ἀντὶ φίλων ἀναζητῶντας νευρόσπαστα, “μήτε νὰ κρίνουν ἢ νὰ συζητοῦν, / μήτε νὰ ἐκλέγουν πιά, ν’ ἀκολουθοῦνε μόνο”.[158]
Καὶ ὑπῆρχε ἐπίσης τὸ πιὸ δευτερεῦον ἀλλὰ ὄχι ἀσήμαντο πρόβλημα, πὼς ὅταν πιὰ ἔγινε φανερὰ ἀνέφικτη ἡ πολιτειακὴ ἑνότητα μὲ τὴν Δύση, δηλαδὴ μετὰ τὴν προσωρινὴ ἀνάκτηση ποὺ εἶχε ἐπιτύχει τὸ Βυζάντιο ἐπὶ Ἰουστινιανοῦ, γιὰ τοὺς Βυζαντινοὺς ἦταν σὰν νὰ ἔχασαν τὴν Δύση ἀπ’ ὅλες τὶς πλευρές. Ἡ οὕτως ἢ ἄλλως μικρὴ δυνατότητα πνευματικῆς ἐπαφῆς σκιάστηκε ἐπιπλέον ἀπὸ τὴν ὀδυνηρὴ βεβαιότητα τῆς πολιτειακῆς διαίρεσης. Ἔχοντας διαρκῶς συνείδηση τῆς ἑνιαίας ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας, οἱ Βυζαντινοὶ δὲν μπόρεσαν νὰ δοῦν στοὺς Φράγκους κάτι ἄλλο ἀπὸ εἰσβολεῖς καὶ δυνάστες. Δὲν ἔβλεπαν κάτι ἄλλο στὸν ἑαυτό τους οὔτε κἂν οἱ ἴδιοι οἱ Φράγκοι, καὶ συνεργοῦντος τοῦ φθόνου γιὰ τὴν πολιτισμικὴ μειονεξία τους, ἀνέπτυσσαν ρατσιστικὸ ἀνθελληνισμό. Ἐφόσον ἀπὸ τὸν πάπα παρέλαβαν τὴν πίστη, ὁ Ἀλάθητος χρειαζόταν νὰ ἔχει ἐδῶ ἑνωτικὸ ρόλο, ἀλλὰ ὅπως δὲν τὸν εἶχε πουθενά, ἔτσι δὲν μποροῦσε νὰ τὸν ἔχει οὔτε ἐδῶ, καὶ ὄχι μόνο δὲν ἔφερε τὴν Δύση τῆς χριστιανοσύνης στὴν Ἀνατολή της, ἀλλὰ διαιρέθηκε ἀπὸ τὸν ἑλληνισμὸ καὶ ὁ ἴδιος, ἐνῶ συμμαχῶντας πότε μὲ τὸ ἕνα καὶ πότε μὲ τὸ ἄλλο δυτικὸ ἔθνος, δὲν ἐπέτρεψε ἑνότητα οὔτε στὴν ἴδια τὴν Δύση, ἔχοντας ἤδη ἀποτύχει νὰ δώσει ἑνότητα στὴν Ἰταλία ἔστω, τῆς ὁποίας οἱ πόλεις ἐμάχοντο ἡ μία τὴν ἄλλη, διχαζόμενες ἀκόμη καὶ στὸ ἐσωτερικό τους ἡ κάθε μία...
[158] Καβάφης, “Ἡρώδης Ἀττικός”, (Ἅπαντα, τ. Α’, ὅ.π., σ. 40).
Προηγούμενη Ἑνότητα - Ἑπόμενη Ἑνότητα
