Χ. Γκ. Μπέκ, Θεολογικὴ ἐκπαίδευση στὸ Βυζάντιο
Ἡ Βυζαντινὴ Χιλιετία (μτφρ. Δ. Κούρτοβικ, Ἀθήνα 1990, ἀποσπάσματα ἀπὸ τὶς σελ. 234-5)
Ὁπωσδήποτε, ὁ μὴ βυζαντινολόγος ἐκπλήσσεται ἀκούγοντας ὅτι ἡ κρατικὴ ἢ ἐπιχορηγούμενη ἀπὸ τὸ κράτος παιδεία, στὸ βαθμὸ ποὺ τῆς ἀποδίδει κανεὶς (κάπως βαρύγδουπα) τὸ χαρακτηρισμὸ ‘πανεπιστήμιο’, δὲν γνωρίζει κανένα θεσμὸ ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ ὀνομαστεῖ δικαιολογημένα ‘θεολογικὴ σχολή’. Ἀλλὰ ἔτσι ἔχουν τὰ πράγματα, καὶ κανένας εὐσυνείδητος ἱστορικὸς δὲν μπορεῖ νὰ τὰ ἀλλάξει... Οὔτε ὁ Ἀλέξιος Α' Κομνηνὸς ἵδρυσε ποτὲ μιὰ τέτοια ἀκαδημία· τουλάχιστο τὸ διάταγμά του, ποὺ ἀναφέρεται συχνὰ ὡς ἀπόδειξη γιὰ τὸ ἀντίθετο, δὲν λέει λέξη γιὰ ὀργάνωση ἑνὸς ἀκαδημαϊκοῦ διδασκαλείου ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο.
Ὅπου ὑπάρχουν σχολὲς τοπικὰ συνδεμένες μὲ ὁρισμένες ἐκκλησίες τῆς Κωνσταντινούπολης, εἶναι ὁλοφάνερο ὅτι, σὲ γενικὲς γραμμές, τὸ πρόγραμμά τους δὲν ξεπερνάει τὰ ὅρια τῆς διδασκαλίας τῶν κλασικῶν τομέων τῆς ‘γενικῆς παιδείας’ μὲ κοσμικὸ χαρακτήρα καὶ δὲν περιλαμβάνουν στὴν ὕλη τους τὴ θεολογία... Ἔτσι, γιὰ τὴν παραπέρα ἐκπαίδευση στὴ θεολογία μένει ἡ αὐτοδιδασκαλία, τὸ διάβασμα, ὅπως προκύπτει ἀπὸ ἕνα πλῆθος ἁγιογραφικὰ κείμενα, ἢ (ἂν καὶ ὄχι πάντα, οὔτε ἄμεσα, στὸ δογματικὸ πεδίο) ἡ Θεία Λειτουργία, ὅπου στὶς παλιότερες ἐποχὲς διαβάζονταν ἐκτενῆ ἀποσπάσματα ἀπὸ τὰ ἔργα τῶν Πατέρων, ἰδιαίτερα τοῦ Χρυσόστομου. Καί, τέλος, πρέπει νὰ πάρουμε ὑπόψη μας ἐπίσης τὴν ἰδιωτικὴ [προσωπικὴ] σχέση δασκάλου-μαθητῆ.
Πρβλ.:
Μυστικοί της Ορθόδοξης Εκκλησίας *
Σωφρόνιος Σαχάρωφ, Το Άκτιστο Φως *
Ορθοδοξία, Καθολικισμός,
Ευρώπη - Ερωτήσεις και Απαντήσεις
*
