Ἡ ἴδια ἡ εὐφυΐα τῆς καρτεσιανῆς ἐνδοσκόπησης, καὶ ἑπομένως ὁ λόγος ποὺ ἡ φιλοσοφία αὐτὴ ἔγινε τόσο ἀποφασιστικὴ γιὰ τὴν πνευματικὴ καὶ διανοητικὴ ἐξέλιξη τῆς νεότερης ἐποχῆς, βρίσκεται κατὰ πρῶτο στὸ γεγονὸς ὅτι χρησιμοποίησε τὸν ἐφιάλτη τῆς μὴ-πραγματικότητας ὡς μέσον γιὰ νὰ ἐμβαπτίσει ὅλα τὰ ἐγκόσμια πράγματα στὸ ρεῦμα τῆς συνείδησης καὶ τῶν λειτουργιῶν της.
Τὸ ‘ὁρώμενο δέντρο’, ποὺ βρίσκουμε στὴν συνείδηση μέσω τῆς ἐνδοσκόπησης, δὲν εἶναι πιὰ τὸ δέντρο ποὺ προσφέρεται στὴν ὅραση καὶ στὴν ἁφή, μιὰ ὀντότητα καθεαυτή, μὲ ἀμετάβλητο πανομοιότυπο δικό της σχῆμα. Ἔχοντας ἐξελιχθεῖ σὲ ἀντικείμενο τῆς συνείδησης, στὸ ἴδιο ἐπίπεδο μὲ ἕνα πρᾶγμα ποὺ ἁπλῶς μπορεῖ νὰ ἀνακληθεῖ στὴν μνήμη ἢ εἶναι ἐντελῶς φανταστικό, γίνεται ἀναπόσπαστο μέρος τῆς ἴδιας αὐτῆς διαδικασίας, δηλαδὴ τῆς συνείδησης ἐκείνης ποὺ γνωρίζουμε μόνο ὡς μιὰ ἀέναη ροή...
Πρβλ.: Το βιο-μηχανικό πρόταγμα * Ντυμόν, Προτεσταντισμός και ατομικισμός * Μάμφορντ, Μηχανοποίηση τῶν ἐπιστημῶν * Ντυμόν, Ἐργαλειοποίηση τῆς γνώσης * Καστοριάδης, Ἔγκλειστοι τοῦ ἐπιστημονικοῦ σπηλαίου...
